منظور از خویش‏یابی، باور داشتن به همه ارزش‏ها، مفاخر، زیبایی‏های فکری و وجودی خود است. امام راحل، آن بزرگ منادی خودباوری می‏فرماید:

اگر خودیِ خود را بیابید و یأس را از خود دور سازید و چشم‏داشت بر غیر نداشته باشید، در درازمدت قدرت همه کار و ساختن همه چیز را دارید و آنچه انسان‏هایی شبیه به اینان به آن رسیده‏اند، شما هم خواهید رسید؛ به شرط اتکال به خداوند تعالی و اتکا به خود و قطع وابستگی به دیگران و تحمل سختی‏ها برای رسیدن به زندگی شرافتمندانه و خارج شدن از سلطه اجانب.

اقبال لاهوری نیز با گذشته اصیل خود، پیوندی ناگسستنی داشت و مردمش را در شبه قاره هند و دنیای اسلام به فردای روشن نوید می‏داد و آنها را به سوی حقیقت «خود» و شناخت «خودی» رهنمون می‏ساخت. او خودباوری را، اعتقاد به ارزش‏ها و آرمان‏ها و کوشش در راه تحقق بخشیدن به آنها می‏دانست.

خودشناسی، همان خودآگاهی و واقع‏نگری به داشته‏ها و اندوخته‏های درونی خویش است که موجب افزایش خودباوری و اعتماد شخص به خود می‏شود.

این سخن نورانی حضرت امیر علیه‏السلام است که می‏فرماید: «مَن هانت علیه نفسُهُ فلا تَرجُ خَیرَهُ؛ از کسی که برای خود شخصیتی قائل نیست، امید نیکی مدارید».

کسانی که خود را حقیر می‏پندارند، گرفتار عقده حقارتند. این خصلت بیشتر در کسانی پدید می‏آید که در خانواده یا اجتماعی رشد یافته‏اند که عزت نفس آنان نادیده گرفته شده است و اکنون درصدد کسب هویت و عزت آفرینی برآمده‏اند.

یکی از راه‏های موفقیت، داشتن روحیه خودباوری است. خودباوری، یعنی ایمان داشتن به توانایی‏ها و استعدادهای بالقوه‏ای که خداوند در ذات انسان قرار داده است تا با اتکا و اعتماد به آنها به هدف‏های والایی دست یابد. از دست دادن خودباوری، موجب فلج شدن فکر و روح انسان می‏شود و آدمی را مأیوس و وابسته به دیگران می‏سازد.

گُبْدِن، سخنران معروف انگلیسی، پسر باغبانی بود که از کودکی او را به لندن فرستاده بودند و او در یکی از مغازه‏ها مستخدم بود. خیلی باهوش، شجاع، خوش اخلاق و پُرمطالعه بود. بیشتر وقت‏ها، معلمش او را از مطالعه زیاد بازمی‏داشت، ولی او اطاعت نمی‏کرد. پس از مدتی، وارد مسائل سیاسی شد و خود را وقف این کار کرد. می‏گویند اولین سخنرانی‏اش چنان بد بود که کسی نمی‏توانست بدان گوش کند، ولی او آن‏قدر تلاش و تمرین کرد که یکی از مشهورترین، قوی‏ترین و مؤثرترین سخنرانان انگلیس گردید.

امیرکبیر، آشپززاده‏ای بیش نبود. او از میان مردمی برخاست که رنج و فشار استبداد حُکام زمان خود را به خوبی چشیده بودند. تجربه‏ها و مشاهدات تلخ، از او مردی نیرومند و متکی به نفس ساخت.

بنابراین، آنچه فرد را به پیروزی نزدیک می‏کند، فقط بهره‏مندی از خانواده‏ای پیروز و موفق نیست، بلکه تلاش، اراده و خودباوری نیز از رموزی هستند که از درون فرد سرچشمه می‏گیرند و او را به قله‏ های کامیابی رهنمون می‏سازند.