تأثیر نظم بر زندگی انسان انکارناپذیر است. مسلم است جوانی که به امید موفقیت تلاش می‏کند، بدون توجه کافی به این عامل مهم، ره به جایی نخواهد برد. برنامه‏ریزی برای زندگی، حرکتی باارزش است که نظم در کارها و رفتار را در پی دارد. اسلام و پیشوایان دین نیز به آن تأکید کرده‏اند. امام علی علیه‏السلام در آخرین لحظه‏های زندگی، پیروان خود را به دو امر مهم و حیاتی سفارش فرمود: «أوصِیکُمْ بِتَقَوی اللّه‏ِ و نَظمِ اَمرِکُمْ؛ شما را به پرهیزکاری و نظم در کارها سفارش می‏کنم».

امام خمینی رحمه‏الله نمونه برجسته وقت‏شناسی و نظم و برنامه‏ریزی بود، به گونه‏ای که ایشان در نجف اشرف وقتی به زیارت حرم حضرت امیرمؤمنان علی علیه‏السلام مشرف می‏شد، مردم ساعت خود را با ورود وی به حرم تنظیم می‏کردند.

بوفون، درباره اهمیت نظم و ترتیب می‏گوید: «استعداد و هوش، اگر با نظم و ترتیب همراه نشود، سه چهارم نیرو و اثر خود را از دست می‏دهد».

ساموئل اسمایلز، نویسنده مشهور انگلیسی، درباره ارزش وقت می‏گوید:

مردان کاری، وقت را چون مال دانسته‏اند، ولی در حقیقت، وقت بهتر از مال، بلکه بهتر از علم و تندرستی است؛ چه آنکه اگر هر یک از اینها از دست برود، تحصیلش ممکن است، ولی اگر وقت گذشت، به دست آوردن آن محال است. مخفی نماند که وقت، هنگامی گران و عزیز است که منشاء کارهای خوب باشد. یکی از فواید وقت‏شناسی این است که انسان را از ارتکاب افعال قبیح باز می‏دارد. همیشه مردمان وقت‏نشناس و بی‏کاره منشاء شرارتند. دانستن قیمت وقت، انسان را به حفظ وقت مجبور می‏کند. هیچ چیزی مانند وقت‏شناسی اعتماد مردم را به انسان زیاد نمی‏کند، زیرا کسی که به محافظت وقت اعتنایی ندارد، قیمت آن را نمی‏داند، در این صورت تباه کردن اوقات مردم را سهل می‏پندارد و دروغ و خُلف وعده برایش آسان می‏شود. بدیهی است که در این صورت، اعتماد مردم از وی زایل می‏گردد. کسانی که وقت برایشان اهمیت ندارد، هیچ کاری را سر وقتش انجام نمی‏دهند. همیشه وقتی به کشتی می‏رسند که رفته است، وقتی نامه‏های خود را می‏نویسند که پست حرکت کرده است و ازاین‏رو، همیشه به پریشانی و اضطراب دچارند.

بنابراین، جوان برای رسیدن به پیروزی، باید با یک برنامه‏ریزی دقیق و منطقی برای استفاده بهینه از فرصت‏ها، تمام کارهای روزانه خود را انجام دهد و از بی‏برنامگی و بی‏نظمی که عامل رکود و آفت پیروزی است، به شدت بپرهیزد. گفته می‏شود موارد زیر، برخی از نتایج یک برنامه آگاهانه و منطقی است:

1. کارها با سرعت و دقت انجام می‏شود؛

2. کارهای امروز به فردا سپرده نمی‏شود؛

3. اعصاب و روان آدمی آرامش دارد و دچار اضطراب نمی‏شود؛

4. وقت انسان صرف کارهای بیهوده نمی‏شود؛

5. افکار آدمی نظم و انسجام بهتری می‏یابد و فرصت‏های تازه‏ای برای بعضی از کارهای برجامانده فراهم می‏گردد.

کار و کوشش در سنین جوانی، پیروزی و کامیابی را در آینده به ارمغان می‏آورد. بی‏گمان یکی از آفت‏های بزرگ جوانی، تنبلی و سستی است. تنبلی، بی‏حالی و بی‏حوصلگی، جوان را از درون تهی می‏کند. با مطالعه زندگی مردان بزرگ درمی‏یابیم که همگی اهل کار و کوشش بودند. حقیقت این است که بسیاری از آنها نابغه نبوده و تنها در سایه کوشش و پشتکار در برنامه‏های زندگی‏شان به چنان توفیقاتی دست یافته‏اند.

«الکساندر هامیلتون»، یکی از نوابغ دنیا می‏گوید: «مردم می‏گویند تو نابغه هستی، من از نبوغ خود خبر ندارم، فقط می‏دانم شخص زحمت‏کشی هستم».

پیشوایان دین اسلام هم کار و کوشش را عبادت خوانده و سربار اجتماع را از رحمت خدا به دور دانسته‏اند.

علامه امینی، صاحب کتاب ارزشمند الغدیر، برای تألیف این کتاب به کشورهای مختلفی سفر کرد. روزی در بازگشت از سفر هندوستان که حدود شش ماه به طول انجامید، از ایشان پرسیدند: هوای هندوستان چگونه بود؟ پس از اندکی تفکر پاسخ داد: من به دلیل اینکه همواره سرگرم مطالعه بودم، نفهمیدم هوای آنجا چگونه بود.

مرجع عالی‏قدر جهان تشیع، آیت اللّه‏ العظمی بروجردی می‏فرمود:

یک شب که درباره یکی از مسائل علم اصول فکر می‏کردم و می‏نوشتم، چنان سرگرم مطالعه و فکر و نوشتن بودم که رنج بی‏خوابی را ملتفت نشدم. یک مرتبه صدای مؤذن به گوشم رسید و متوجه شدم که هوا دارد روشن می‏شود و از آغاز تا پایان شب سرگرم کار بوده‏ام.

منظور از خویش‏یابی، باور داشتن به همه ارزش‏ها، مفاخر، زیبایی‏های فکری و وجودی خود است. امام راحل، آن بزرگ منادی خودباوری می‏فرماید:

اگر خودیِ خود را بیابید و یأس را از خود دور سازید و چشم‏داشت بر غیر نداشته باشید، در درازمدت قدرت همه کار و ساختن همه چیز را دارید و آنچه انسان‏هایی شبیه به اینان به آن رسیده‏اند، شما هم خواهید رسید؛ به شرط اتکال به خداوند تعالی و اتکا به خود و قطع وابستگی به دیگران و تحمل سختی‏ها برای رسیدن به زندگی شرافتمندانه و خارج شدن از سلطه اجانب.

اقبال لاهوری نیز با گذشته اصیل خود، پیوندی ناگسستنی داشت و مردمش را در شبه قاره هند و دنیای اسلام به فردای روشن نوید می‏داد و آنها را به سوی حقیقت «خود» و شناخت «خودی» رهنمون می‏ساخت. او خودباوری را، اعتقاد به ارزش‏ها و آرمان‏ها و کوشش در راه تحقق بخشیدن به آنها می‏دانست.

خودشناسی، همان خودآگاهی و واقع‏نگری به داشته‏ها و اندوخته‏های درونی خویش است که موجب افزایش خودباوری و اعتماد شخص به خود می‏شود.

این سخن نورانی حضرت امیر علیه‏السلام است که می‏فرماید: «مَن هانت علیه نفسُهُ فلا تَرجُ خَیرَهُ؛ از کسی که برای خود شخصیتی قائل نیست، امید نیکی مدارید».

کسانی که خود را حقیر می‏پندارند، گرفتار عقده حقارتند. این خصلت بیشتر در کسانی پدید می‏آید که در خانواده یا اجتماعی رشد یافته‏اند که عزت نفس آنان نادیده گرفته شده است و اکنون درصدد کسب هویت و عزت آفرینی برآمده‏اند.

یکی از راه‏های موفقیت، داشتن روحیه خودباوری است. خودباوری، یعنی ایمان داشتن به توانایی‏ها و استعدادهای بالقوه‏ای که خداوند در ذات انسان قرار داده است تا با اتکا و اعتماد به آنها به هدف‏های والایی دست یابد. از دست دادن خودباوری، موجب فلج شدن فکر و روح انسان می‏شود و آدمی را مأیوس و وابسته به دیگران می‏سازد.

گُبْدِن، سخنران معروف انگلیسی، پسر باغبانی بود که از کودکی او را به لندن فرستاده بودند و او در یکی از مغازه‏ها مستخدم بود. خیلی باهوش، شجاع، خوش اخلاق و پُرمطالعه بود. بیشتر وقت‏ها، معلمش او را از مطالعه زیاد بازمی‏داشت، ولی او اطاعت نمی‏کرد. پس از مدتی، وارد مسائل سیاسی شد و خود را وقف این کار کرد. می‏گویند اولین سخنرانی‏اش چنان بد بود که کسی نمی‏توانست بدان گوش کند، ولی او آن‏قدر تلاش و تمرین کرد که یکی از مشهورترین، قوی‏ترین و مؤثرترین سخنرانان انگلیس گردید.

امیرکبیر، آشپززاده‏ای بیش نبود. او از میان مردمی برخاست که رنج و فشار استبداد حُکام زمان خود را به خوبی چشیده بودند. تجربه‏ها و مشاهدات تلخ، از او مردی نیرومند و متکی به نفس ساخت.

بنابراین، آنچه فرد را به پیروزی نزدیک می‏کند، فقط بهره‏مندی از خانواده‏ای پیروز و موفق نیست، بلکه تلاش، اراده و خودباوری نیز از رموزی هستند که از درون فرد سرچشمه می‏گیرند و او را به قله‏ های کامیابی رهنمون می‏سازند.